Жылу электр орталықтарын жаңғыртуға қанша қаржы керек - сарапшы

Сарапшы Жақып Хайрушевтің пікірінше, Қазақстанның жылу энергетикасын қалпына келтіруге 1 трлн теңгеден астам қаражат құю керек, деп хабарлайды Almaty.tv тілшісі LS-ке сілтеме жасап.

Ол осы саладағы проблемалар сыни деңгейге жеткенін түсіндірді. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің деректері бойынша Қазақстанда жылу, сумен жабдықтау және су бұру желілерінің тозуының орташа деңгейі 53%-ды құрайды.

Энергетика министрлігінің мәліметінше, бұл көрсеткіш бірнеше өңірлік жылу электр орталықтарында (ЖЭО) 90%-дан асады. Бұл ретте оларды жаңғырту үшін қажетті инвестициялар көлемі шамамен 500 млрд теңгені құрауы мүмкін.

Алайда, Haırýshev energy Telegram арнасының авторы бұған көп қаражат жұмсау керек екенін атап өтті.

Мамандардың есептеуі бойынша ЖЭО мен өңірлік электр желілік компанияларды жөндеу үшін шамамен 1,2 трлн теңге қажет. Бұған қаражат әртүрлі көздер арқылы бөлінуі керек екенін атап өтті. Бұл тек тарифтер ғана емес, сонымен қатар бюджет, сондай-ақ жеке инвестициялар болуы керек.

Проблемалық энергия активтерін мемлекет меншігіне қайтару туралы түсініктеме бере отырып, Хайрушев бұл техникалық аудиттен кейін ғана мүмкін болады дейді.

"Егер бұл актив қанағаттанарлықсыз жағдайда болса, онда меншік иесі оны кем дегенде сатып алғанға дейінгі қалпына келтіруі керек. Әйтпесе, бәрін жобалық көрсеткіштерге жеткізу керек. Яғни, 1955 жыл емес, заманауи шындықты ескере отырып, барлық параметрлерді қалпына келтіру қажет", - деді сарапшы.

Бұған дейін, депутат Ерлан Саировтың айтуынша, кәсіпкер Александр Клебанов Екібастұз ЖЭО-ны мемлекетке 1 теңгеге сатуды ұсынған болатын. Алайда, мәжілісмен активтің меншік иесі активті авариялық жағдайға келтіргені үшін залалды өтеуі тиіс екенін атап өтті.

Хайрушев бүгінде еліміздің өңірлерінде Екібастұз сияқты апаттар қаупі жоғары екенін атап өтті. Сондықтан ЖЭО басшыларына күрделі сұрақтар туындайды, олар қазірдің өзінде проблемалық учаскелерді жөндеуге кірісуі керек, қыс мезгілінде жөндеу жұмыстары қиынға соғатыны белгілі.

Сарапшы осы проблемалардың барлығын шешумен энергетика мәселелері бойынша бірыңғай салалық реттеуші айналысуы тиіс деп санайды. Ол жерде мұқият сараптама жүргізеді, өңірлерде жылумен жабдықтау схемаларын жасайды, энергия кәсіпорындарын жеңілдікпен қаржыландыру тетіктерін әзірлейді.

"Қазір тариф белгілеу тәсіліне байланысты жылу нарығын дамытуда шектеулер де бар. Сондықтан осы тетікті қайта қарап, халықтың әлеуметтік осал топтарын атаулы нысаналы субсидиялауды енгізу қажет. Сондай-ақ, кадр тапшылығы мәселесін шешу, отандық энергомашинаны дамыту, Маңғыстау облысы мен бүкіл Батыс Қазақстанның энергияға төзімділігін арттыру маңызды", - деп қорытындылады Хайрушев.

Сонымен қатар, 1 желтоқсанға қараған түні президент Қасым-Жомарт Тоқаев орталық және жергілікті атқарушы органдардың қысқы жылыту маусымына дайындық жөніндегі қызметін тексеру жөніндегі комиссия құруды тапсырды.

Комиссия құрамына бас прокуратураның, жоғары аудиторлық палатаның, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің және басқа да уәкілетті мемлекеттік органдардың өкілдері кіреді.

Комиссия жұмысты қорытындылар мен ұсыныстармен 10 күн ішінде аяқтауы керек.

Өз кезегінде энергетика министрі Болат Ақшолақов жылу энергетикасы мәселесін жаңа ЖЭО салу арқылы шешуге болатынын атап өтті. Бірақ бұл үшін, оның есептеулері бойынша, жыл сайын кемінде 400-500 млрд теңге қажет.

Естеріңізге сала кетейік, 27 қарашада желілік судың көп жұмсалуына байланысты  Екібастұз ЖЭО-да қазандық агрегаттары тоқтаған болатын. Нәтижесінде бірқатар үйлер мен әлеуметтік нысандар жылытусыз қалды. Зақымдануды жою және үйлерді қосу жұмыстары әлi де жалғасуда. Айта кетейік, Павлодар облысында соңғы күндері – 31 градусқа дейін қатты аяз тұр.

Апат туралы жаңалықтар аясында президент Қасым-Жомарт Тоқаев проблемалы жылу энергетикалық активтерді мемлекеттік меншікке қайтару мәселесін қарауды тапсырды. Энергетика министрлігі жеке қолында 22 ЖЭО бар деп есептеді. Қазақстанда жылумен, сумен жабдықтау және су бұру желілерінің тозуының орташа көрсеткіші 53%-ды құрайды. Бұған дейін, LS редакциясы Қазақстандағы кейбір ЖЭО тозуы 95%-дан асатынын атап өткен болатын.

Сонымен қатар, сала сарапшысы Петр Своик жылу энергетикасы жүйелерін жаңғырту тарифтерді көтеру есебінен емес, мемлекеттің қаржылық құйылуы есебінен жүргізілуі тиіс деген пікір айтқан болатын.