Жас саясаттанушылар Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті мәселелерін талқылады

3 наурыз күні саяси ғылымдар академиясы Философия, саясаттану және дінтану институтының негізінде "Жас сарапшылар платформасы: саяси ғылымның өзекті мәселелерінің брейн-штурмы" атты кезекті отырыс ұйымдастырды, деп хабарлайды Almaty.tv тілшісі Саяси ғылымдар қоғамдық академиясының баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
Бұл жолы жас сарапшылардың отырысы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының өзекті мәселелеріне арналды.

Аталған алаңда Рахымбек Әбдірахманов пен Кенжехан Қабдесов таныстырылымдар жасады.

Қазақстандық қолданбалы саясат және экономикалық зерттеулер мектебінің KSAP (www.ksap.kz) атқарушы директоры Рахымбек Әбдірахманов "Қазақстан экономикасын деолигополизациялау" тақырыбында баяндама жасады.

Атап айтқанда, Р. Әбдірахманов ел экономикасындағы "қара аққулар" деп аталатындарға, құрылымдық мәселелерге және ұлттық экономиканың негізгі секторларындағы: мұнай-газ, сауда, көлік және байланыс, құрылыс және энергетикадағы монополияландырудың жоғары деңгейіне тоқталды.

Тұсаукесерде Қазақстандағы мемлекеттік капитализмнің даму ерекшеліктері, сондай-ақ әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік басқару тиімділігінің мәселелері қарастырылды.

Негізгі секторлардағы монополиясыздандыру және мемлекеттің экономикадағы рөлін төмендету, бизнестің қатысуын кеңейту, кедейлікпен күресу проблемаларына, орташа жалақы мен жан басына шаққандағы орташа ІЖӨ-нің корреляциясының жаңа ұсынылған тәсілі аясында оң әсер етуі мүмкін.

Р.Абдрахмановтың зерттеуі тәжірибелі сарапшылар мен жастар арасында үлкен резонанс тудырды. Бірқатар экономикалық көрсеткіштерді, атап айтқанда, ел статведомстволары мен халықаралық рейтингтік агенттіктердің Қазақстандағы кедейліктің таралу көлемі бойынша ресми деректерінің сәйкес келмеуін түсіндіру бойынша қызу пікірталас басталды.

Мысалы, ИФПР докторанты Марат Байпақов сөз сөйлеушінің назарын деректердің айырмашылығына аударды, ал Абылай хан атындағы ҚазҰУ студенті Алдияр Ғаделбеков кедейлік коэффициентінің басқару сапасына тәуелділігін атап өтті. Бұл мәселені тағы бір жас спикер Т.Б. Сайлаубай нақтылады.

Профессор А.М.Жүнісов презентатордың экономиканы деолигополизациялау проблемаларын орташа табысы бар елдердің проблемалары ретінде жоғары бағалады, оның "тұзағынан" шығу өте қиын, бұл мемлекет тарапынан да, нарықтың басқа да қатысушылары тарапынан да мұқият назар аударуды талап етеді.

Экономиканың түрлі секторларын реформалау қарқыны мәселесі қызу талқыланды. Атап айтқанда, тәлімгер, экономика ғылымдарының докторы, профессор М.У.Спанов презентант келіспеген реформалауға кешенді, жүйелі және эволюциялық тәсілдің қажеттілігін атап өтіп, Оңтүстік Кореяны және монополиясыздандыру бойынша реформалар өте тез және түбегейлі жүзеге асырылған бірқатар басқа елдерді мысалға келтірді.

Белгілі экономист Меруерт Махмұтова өз кезегінде мемлекеттің экономикадағы рөлін, оның Қазақстандағы рөлін қысқарту мүмкіндігін талдаудың маңыздылығын атап өтті. Ол жоғарыдан реформалар қоғамның сұранысы мен мүдделерін ескере отырып жүргізілсе ғана қайтымсыз болады деген қорытындыға келді. Грузиядағы "Саакашвили кейсі" бұл жағдайдың айқын көрінісі.

Жалпы, талқылауға қатысушылар Р.Әбдірахманов пен жас сарапшыларға осы бағыттағы жұмысты жалғастыруды ұсынды, өйткені тақырып біздің елімізде жүргізіліп жатқан өзгерістер мен реформалар аясында, атап айтқанда, Президент Қ.К. Тоқаевтың отандық экономикалық модельдің сапасын жақсарту үшін макроэкономикалық өзгерістердің бөлігі ретінде олигополиялармен күреске бағытталған курсы аясында үлкен қолданбалы маңызға ие.

Жас зерттеушілерге Дарон Асемоглу, Джеймс А.Робинсонның "Диктатура мен демократияның экономикалық бастаулары" атты еңбегімен танысуға ұсыныс берді.

Екінші спикер – КИМЭП докторанты Кенжехан Қабдесов өз тақырыбында Алматы агломерациясындағы маятниктік көші-қонның мегаполистегі қоғамдық-саяси процестерге әсері мәселелерін егжей-тегжейлі қарастырды.

Бұл презентацияда қолданбалы, микроэкономикалық сипаттағы мәселелер қарастырылды, олар көлікпен қамтамасыз ету мәселелерін бастан кешіретін көптеген адамдарды тікелей алаңдатады.

Атап айтқанда, Алматыға күн сайын 400 мыңнан астам адам келіп-кетеді. Бұл қаланың көлік инфрақұрылымы үшін елеулі сын-тегеурін, сонымен қатар, сөз сөйлеуші атап өткендей, бұл проблема азаматтардың әлеуметтік әл-ауқатына үлкен әсер етеді.

Профессор Р.К.Қадыржанов жас сарапшының назарын осы зерттеудің саясаттану дискурсын өзектендіруге аударды. Студент Д.Д.Кошевой еңбек ресурстары мен кәсіпорындарды аумақтық бөлудің маңыздылығы туралы айтты, онда ол мегаполистегі көлік коллапсына қатысты мәселелердің түп-тамырын көрді.

Профессор А.М.Жүнісов Нью-Йорк, Шанхай, Баку сияқты қалалардағы көлік проблемаларын шешудің оң тәжірибесін атап өтті, онда урбанизация бағдарламаларын кешенді әзірлеу осындай проблемаларды сәтті шешуге әкелді. Ол жас сарапшыларға Джанет Садик-Ханның "Қалалар үшін шайқас" атты әйгілі зерттеуіне назар аударуды ұсынды.

ZOOM арқылы қашықтан режимге қатысқан жас сарапшылар көптеген қызықты және өткір сұрақтар қойды.Мысалы, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ магистранты, конфликтолог Үсенова қаланың көлік инфрақұрылымын басқару саласындағы мемлекеттік-жекеменшік әріптестік мәселесін көтерді.

Тәлімгер, белгілі экономист, Public Policy Research директоры Меруерт Махмутова бұл зерттеуде біз Public Policy, яғни көлік қозғалысын мемлекеттік реттеуді ғана емес, келісілген саясатты әзірлеу туралы айтып отырғанымызға назар аударды. Мәселе шын мәнінде жан-жақты және барлық субъектілерден мұқият қарауды талап етеді.

К. Қабдесовтың зерттеуінің тиімді жағы - ол әлеуметтанулық зерттеулердің, сұхбаттардың және халықтың сауалнамаларының деректерін пайдаланды, бұл презентацияны жандандырып, өзектілігін арттырды.

Бұл көзқарасты белгілі әлеуметтанушы Д.Д.Ешпанова қолдап, осы мәселенің әлеуметтік маңыздылығын атап өтті. Жалпы, Меруерт Махмутова саяси ғылым академиясының жас, креативті сарапшылар мен тәжірибелі ғалымдардың қатысуымен нақты "ой додадан" жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жоба тұжырымдамасын қызу қолдады.

Айта кету керек, спикерлер көтерген тақырыптар қазақстандық жұртшылықты макро деңгейде де, өзекті қоғамдық мәселелерді шешу тұрғысынан да толғандыратын саяси экономикалық талдаудың өзекті мәселелерін қамтиды.

Осылайша, саяси ғылымдар академиясы оңтайлы шешімдерді зерттеуге және әзірлеуге жаңа, инновациялық идеялар мен жас зерттеушілердің энергиясын тартуға ықпал етеді, олар тәжірибелі сарапшы-мамандардың тәжірибесімен және іргелі ғылыми-теориялық білімдерімен ұштасады.